İLETİŞİMİ ANLAMAK

Yazım hataları gibi biçimle
(ayakkabımın rengi ve saçımın şekliyle)
uğraşmayı bırakıp;
ne dediğime odaklanırsanız,
beni, kendinizi ve dünyanızı
çok daha doğru anlamaya başlarsınız.

Bu kitabın yazılmasının temel nedeni toplumsal faydaya katkı arayışıdır. Bunun yanında, derslere girmeyen; derse girdiğinde doğru dürüst bir şeyler anlatmayan ve paylaşmayan; insanca değerleri öne çıkartan anlamlı bir yapıt bile ortaya koymayan; kendisi tembellikle, yalakalıkla veya torpille bulunduğu yere geldiği için, tembellik, torpil ve yalakalık kültürünü teşvik eden; çalışanı tehlikeli görüp ezen ve ona düşman kesilen; çıkarına uygun gelmediği için doğruyu ve haklıyı savunanı çamur atarak karalayan; bireysel gücünü yalakalıktan, cahil, tembel ve güçsüz bırakmaktan geçerek alan; dürüst olalım derken dürüst olmayan; öğrencilerine, Türkiye’ye ve insanlığa iyi ve faydalı bir şeyler yapmayan, egemen köşeleri tutmuş bazı insanımsılar, ne yazık ki, bu kitabın yazılmasında motivasyon kaynağı oldular. Halkla ilişkilerle ilgili olarak yazılması gerekeni “İletişimi Anlamak” kitabında yazdığımı düşünüyordum. Ama şimdi onun yeterli olmadığını ve halkla ilişkiler pratiğinin doğasının daha ayrıntılı olarak incelenmesi gerektiğini gördüm. Sahtenin ve değersizin kendini gerçek, doğru ve değerli olarak sattığı ekonomik ve siyasal pazara, hem bu toplumun hem de insanlığın şimdisi ve geleceği için, bu örgütlü gerçeğin doğasını açıklayan ürünlerin sürülmesi gerekir. Örgütlü gerçeği anlamak, onun kendini nasıl sunduğunu, işini nasıl yaptığını ve sonuçlarını bilmeyi içerir. Bu kitapta bu yapıldı. Böylece, halkla ilişkilerle ilgilenen herkes için kendini, halkla ilişkiler teori ve pratiğini ve bu pratiğin toplumsal anlamlarını ve sonuçlarını soruşturma olasılığı yaratılmaya çalışıldı.

Bu kitap özellikle iki örgütlü ve bir örgütsüz grup için yazıldı. Birinci grubu halkla ilişkilere giriş, halkla ilişkiler planlama, proje hazırlama ve uygulama gibi dersler veren okullardaki öğretim üyeleri ve öğrenciler oluşturur. İkinci grubu ise, halkla ilişkiler ve reklam alanında çalışan araştırmacılar, yöneticiler, program ve proje yapımcıları, kampanya planlayan, uygulayan, değerlendiren ve rapor hazırlayan profesyoneller, özlüce, meslekte çalışanlar oluşturmaktadır. Her iki grubun da halkla ilişkilerde kendini geliştirmesi gereksinimi oldukça fazladır. Birinci grupta öğrencilerin bilmesi, iş hayatına sosyal bilinç ve sorumlulukla hazırlanması ve başarısı için önemlidir. İkinci grubun bilmesi toplumsal sorumluluğun çok az ve rekabetin yoğun olduğu iş hayatında başarının önde gelen koşulu olduğu için önemlidir.

Kitabı okuması ve dersler çıkarması gereken üçüncü grup ise halk, tüketici, müşteri, izleyici vb. isimlerle nitelenen ve örgütlü yaşama isteseler de istemeseler de serbest-köle olarak katılmak zorunda olan insanlardan oluşur. Bu kitabın yazılmasının başlıca nedenlerinden bir diğeri de, benim de aralarında bulunduğum bu insanların günlük yaşam mücadelesine “biliş ve soruşturma” yoluyla katkıda bulunmaktır.

Elinizdeki kitap, piyasada satılan ve okullarda okutulan kitaplardan çok farklı bir şekilde hazırlandı. Kitapta hem halkla ilişkilerin ne olduğu ve gelişmesi (teori) hem de halkla ilişkilerin nasıl yapıldığı (pratiği) birlikte ele alındı. Bu yapılırken endüstriyel yapının yarattığı dünyayı yücelten ana akım görüşler ve pratikler açıklandı; aynı zamanda halkla ilişkilerin ne olduğu ve pratiğini farklı şekilde sunan görüşler sunuldu. Halkla ilişkilerin tarihi, gelişmesi ve uygulaması yaşanan koşulları içine alacak biçimde ele alınıp işlendi. Bu yolla, dünyadaki ve Türkiye’deki halkla ilişkilerin oluşumu ve gelişmesi, bu oluşumu ve gelişmeyi olası kılan koşullar irdelendi. Böylece hem öğrencilerin hem de halkla ilişkiler pratiğiyle uğraşanların halkla ilişkilerin doğasını anlamada ufuklarının genişlemesine katkıda bulunmaya çalışıldı.

Halkla ilişkiler, gerçeği iletişimle inşa ve yeniden-inşa eden bir ikna ve beyin yönetim işidir; insanın faaliyetleri ve bilinciyle, kendine ve diğer insanlara yaptıklarıyla ilişkilidir. Bu nedenle halkla ilişkilerle ilgilenen ve uğraşan herkesin halkla ilişkilerin tarihini, gelişmesini; amaç, neden ve sonuçlarıyla ilgili doğasını bilmesi; kendini, tarihini ve toplumunu kendi gözüyle bilgili olarak görmesi ve aynı zamanda farklı gözle görenlerin nasıl gördüğünü anlaması gerekir.

Bu kitap 1500 saatten fazla bir emeğin ürünüdür. Buna 60 yıllık bilgi birikimi ve doğruyu yakalama çabası ve sürekli soruşturan bir bilinç de katılırsa, kitabın anlamı biraz daha belirgin olur.

BÖLÜM II: TANIM VE GELİŞME
        İLİŞKİ VE HALKLA İLİŞKİLER
        YAYGIN TANIMLAR VE TARİHSEL GELİŞİM
        YAYGIN TANIMLARIN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ
        ALTERNATİF TANIMLAMALAR

BÖLÜM III: HALKLA İLİŞKİLERİN OLUŞUM VE GELİŞMESİ
        ESKİ MEDENİYETLERDE HALKLA İLİŞKİLER
        ORTA ÇAĞLARDA HALKLA İLİŞKİLER
        KAPİTALİZMDE HALKLA İLİŞKİLER
        HALKLA İLİŞKİLERDE SORUNLAR
        YAYGIN ANLATIYA GÖRE OLUŞUM VE GELİŞME
        ALTERNATİF ANLATIYA GÖRE OLUŞUM VE GELİŞME

BÖLÜM IV: TÜRKİYE’DE HALKLA İLİŞKİLERİN OLUŞUM VE GELİŞMESİ
        OSMANLI İMPARATORLUĞU ÖNCESİ
        OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ
        TÜRKİYE CUMHURİYETİNDE HALKLA İLİŞKİLER
                Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyetle Yeni Başlangıç
                Çok Partiye Geçiş ve Yeni Oluşumlar
                1960’la Başlayan Dönemle Yeni Kıpırdanışlar
                Neo-Liberal Dönem ve Hızlanan Oluşumlar

BÖLÜM V: KURAM, PRATİK VE ARAŞTIRMALAR
        KURAM VE PRATİK BAĞI
        KURAMSAL AÇIKLAMALAR
        HALKLA İLİŞKİLER ARAŞTIRMALARI

BÖLÜM VI: GÜNÜMÜZDE MESLEĞİN TEMEL DOĞASI:
                  ÖRGÜTLENME VE FAALİYETLER
        HALKLA İLİŞKİLERİN ÖRGÜTLENME BİÇİMLERİ
        HALKLA İLİŞKİLERDE İŞ İLİŞKİLERİ
        HALKLA İLİŞKİLERDE KARİYER: KAYNAK VE İŞLER
        MESLEKTE BAŞARININ KOŞULLARI

BÖLÜM VII: GÜNÜMÜZDE MESLEKTE YAPILAN TEMEL İŞLER, ROLLER,
                    FAYDALAR VE İŞLEVLER
        YAPILAN TEMEL İŞLER
                Araştırma ve değerlendirme
                İmaj yaratma
                Danışmanlık
                Erken ikaz
                Yorumlama
                İletişim
                Finanssal Halkla İlişkiler
                Endüstriyel ilişkiler
                Fon veya yardım toplama
                Public Affairs Kamusal İşler
                Personelle/üyelerle ilişkiler
                Medya ilişkileri
                Tanıtım ve promosyon
                Konu/sorun yönetimi
                Kriz iletişimi ve yönetimi
                Özel olay düzenleme ve halk katılması
                Kişilerarası iletişim ve katılma
        ÜSTLENİLEN ROLLER
        SOSYAL FAYDALARI
        İŞLER, ROLLER, FAYDA VE İŞLEVLERİN ELEŞTİRİSİ

BÖLÜM VIII: STRATEJİ VE TAKTİKLER: PROGRAM PLANLAMA VE YARATICILIK
        YAYGIN KULLANILAN HALKLA İLİŞKİLER STRATEJİLERİ
        YAYGIN KULLANILAN HALKLA İLİŞKİLER TAKTİKLERİ
        PROGRAM PLANLAMA
        HALKLA İLİŞKİLER PROGRAM BÜTÇESİ
        PLANLAMADA YARATICILIK

BÖLÜM IX: HALKLA İLİŞKİLERDE İLETİŞİM PLANLAMASI
        MESAJLARIN KALİTE GÜVENCESİ
        MESAJLARIN ÖN TESTİ
        ETKİLİ İLETİŞİM