İletişimde geri besleme vardır

Egemen anlatımlara göre, gönderenin mesajına alıcının verdiği tepkiye geri besleme denir. Eğer iletişim sözcüğünün kendisi bir tepkiyi, karşıtlığı, geri-dönüşümü, alışverişi, değiş tokuşu anlatıyorsa, geri-iletişimsiz iletişim olmaz. İletişim sürecinde geri besleme denetleme ve izleme (monitoring) görevini görür. Geri besleme hem kendimizi öğrenmemize hem de diğerlerine kendimizi ayarlamamıza yardım eder. (Kim kendini öğreniyor ve kim kendini ayarlıyor ve neden?). Fikir, düşünce ve duyguları paylaşırken bize diğerleriyle bağlar kurmada yardım eder. Geri besleme göndericiye iletişimlerinde daha doğru/kesin olma ve iletişim becerileri hakkında daha kendine güvenir olma olasılığı sunar.

Eleştiri: Bunlar havada kalan açıklamalardır. Bunların geçerliliği belli örgütlü yer ve zamandaki ilişkinin karakterine bağlıdır. Bunlar sadece birbiriyle eşit güçteki iki dost veya arkadaş arasında geçerli olabilir. Dikkat edilirse, geri besleme kavramı göndericinin amacı yönünde geri iletişim yapma anlamında kullanılmaktadır. Geri iletişim (cevap verme) sadece olumlu karşılık biçimlerini değil, aynı zamanda karşılık vermeyerek, iletiyi alıp çöpe atarak, görmezlikten gelerek veya susarak karşılık verme gibi çok çeşitli biçimleri de içerir. Fakat egemen anlatıma göre, bunlar geri besleme değil, iletişim çökmesidir.

Geri besleme kavramı gerçekte iletişimde bir tarafı başlatan ve diğerini "tepki veren, tepki gösteren" durumu içine hapseder. Bu hapsediş, normalleştirilerek, toplumdaki belli insanları belli koşullarda değişmez ve evrensel bir konuma (alıcı konumuna) yerleştirir. Bu konumda, eğer "geri iletişim" egemen koşulları ve düzeni soruşturacak ve günlük işleyişini aksatacak biçimdeyse, "görevsel olmayan, bozucu, iletişimi kırıcı, iletişimi çökertici" olarak nitelenir; ardından çeşitli ikna yollarıyla "düzenlemek" "yola getirmek" "düzeltmek" "raya oturtmak" “dengeyi kurmak” gibi tedbirler meşrulaştırılır.[1] Gönderenin amacı gerçekleşmeyince "geri-iletişimiyle" ondan bekleneni ortaya koymayan "alıcı, izleyici" sorumlu tutulur. Eğer geri iletişim gönderenin amacını destekleyici biçimdeyse, "görevsel" olarak nitelenir. Örneğin iletişim "neden bana fazla mesaimi ödemedin?" diye sormayan (veya sormayı bile aklından geçirmeyen veya sormayı ayıp olarak niteleyen) çalışan insanla "işveren" arasında ise, işveren ve düzen memnun gülümser.

Geri besleme kavramı tek yönlü egemenliği meşrulaştıran iletişim modelinin önemli bir öğesidir.

 



[1] Gönderici, mesaj, alıcı ve geri besleme modelinde, geri-besleme sözcüğü ne tür bir reaksiyonun normal olduğunu ima ediyor? Normal olamayan geri besleme ne olabilir? Bu modelde sistem kimin amaçları ve çıkarları doğrultusunda inşa edilmiş?